Son yıllarda mikroplastiklerin çevremizde ne kadar yaygın olduğunu biliyorduk. Okyanuslardan yiyeceklere, hatta soluduğumuz havaya kadar her yerde bu küçük plastik parçacıklarına rastlanıyor. Ancak bilim dünyası, şimdi çok daha rahatsız edici bir keşifle karşı karşıya: İnsan beyninde yüksek miktarda mikroplastik bulundu.
Nature Medicine dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, 2016 ile 2024 yılları arasında toplanan beyin örneklerini inceledi. Araştırma sonuçlarına göre, tüm örneklerde mikroplastik ve nanoplastik (daha küçük plastik parçacıkları) tespit edildi. Üstelik, 2024 yılına ait örneklerde bu parçacıkların konsantrasyonu, 2016’ya kıyasla %50 daha yüksek çıktı. Bu artış, küresel plastik üretiminin yılda 300 milyon tonu aşmasıyla doğrudan ilişkili görünüyor.
Mikroplastiklerin beyne nasıl ulaştığı sorusu ise araştırmacıların odak noktası oldu. En önemli giriş yollarından biri, solunum yolu olarak belirlendi. Kapalı alanlardaki toz, kirli hava ve sentetik kumaşlardan gelen mikroskobik plastik parçacıkları, solunum yoluyla burundan koku alma soğanına (beynin koku işleme merkezi) ulaşıyor. Daha sonra, normalde zararlı maddeleri engellemesi gereken kan-beyin bariyerini aşarak beyne sızabiliyor. İlginç bir şekilde, sadece nanoplastikler değil, daha büyük mikroplastik parçacıkları bile bu bariyeri geçebiliyor.
Araştırmanın en çarpıcı bulgularından biri, demans hastalarının beyinlerinde, sağlıklı bireylere göre 3-5 kat daha fazla mikroplastik bulunması oldu. Bu durum, mikroplastiklerin nörolojik hastalıklara katkıda bulunup bulunmadığı sorusunu gündeme getirdi. Ancak, mikroplastiklerin doğrudan demansa neden olduğunu söylemek için henüz yeterli kanıt yok. Bilim insanları, bu parçacıkların beyindeki iltihaplanma veya diğer nörolojik değişikliklere yol açıp açmadığını araştırmaya devam ediyor.
Mikroplastiklerin Sağlık Üzerindeki Etkileri Ne?
Mikroplastiklerin insan sağlığı üzerindeki uzun vadeli etkileri henüz tam olarak bilinmiyor. Ancak bazı araştırmacılar, bu parçacıkların iltihaplanmaya neden olabileceğini veya kardiyovasküler hastalıklar gibi rahatsızlıkları tetikleyebileceğini öne sürüyor. Kesin sonuçlara ulaşmak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyuluyor.
Peki Ne Yapabiliriz?
Bilim insanları, mikroplastik maruziyetini azaltmak için bir dizi önlem öneriyor. Tek kullanımlık plastiklerin kullanımını sınırlamak, evleri düzenli olarak havalandırmak ve plastik mikro parçacıklar içeren ürünlerden kaçınmak bu önlemlerin başında geliyor. Ayrıca, plastikleri parçalayabilen bakterilerin kullanımı ve içme sularından mikroplastikleri filtreleyen sistemler gibi yenilikçi çözümler üzerinde çalışılıyor.
Bu araştırma, plastik kirliliğinin sadece çevre için değil, insan sağlığı için de ciddi bir tehdit oluşturduğunu bir kez daha gözler önüne seriyor. Artık, plastik atıkların sadece okyanuslardaki canlıları değil, insan beynini de etkileyebileceğini biliyoruz.